Οδυσσέας Ελύτης: 18 χρόνια χωρίς τον ποιητή του Αιγαίου

Πρόσωπο σαν φτιαγμένο από χαρτί 
 Που κάποιος το τσαλάκωσε να το πετάξει
 Και όμως να το υπάρχει και με κάποια
 Χαιρεκακία χαμογελά την ώρα που εμείς 
Οι αληθινοί , πεθαίνουμε 
 ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ , ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1979 

Επιμέλεια: Ράνια Παπαδοπούλου 

 Είναι βράδυ. Το γραφείο στην οδό Σκουφά είναι για ακόμα μία νύχτα φωτισμένο. Ο ποιητής είναι ήδη εκεί και προσπαθεί να δώσει συνέχεια στο στίχο του. Γράφει για την Ελλάδα, τη θάλασσα, την αγάπη, πάντα με αισιοδοξία. Αυτά είναι και τα βασικά θέματα της ποίησής του.


Γεννημένος το 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης, ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης, κατά κόσμο Οδυσσέας
Ελύτης, αποτέλεσε έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές της γενιάς του 1930, με πολλές διακρίσεις στην Ελλάδα ( Κρατικό Βραβείο ποίησης,1960) αλλά και στο εξωτερικό (Νόμπελ Λογοτεχνίας, 1979), ενώ παράλληλα συνδέθηκε με πάρα πολλές εξέχουσες προσωπικότητες των γραμμάτων όπως ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Γιώργος Σεφέρης κά. Πέθανε στην Αθήνα στις 18 Μαρτίου το 1996.

 Η πρώτη του εμφάνιση στην ελληνική ποίηση, έγινε το 1935 όταν ο Γιώργος Σεφέρης και ο Γιώργος Κατσίμπαλης, εκδότες των Νέων Γραμμάτων, τον πίεσαν να δημοσιεύσει τα πρώτα του ποιήματα. Δεν ήθελε να υπογράφει με το κανονικό του όνομα και επέλεξε το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο «Οδυσσέας Ελύτης». Όπως είχε δηλώσει και ο ίδιος «οι λέξεις από «Ελ» μου ασκούσαν μία μαγεία. Είτε διότι ήταν η Ελλάδα, είτε η ελπίδα, είτε μια Ελένη που ίσως ήμουν τότε ερωτευμένος, είτε η ελευθερία, σκέφτηκα να το αρχίσω έτσι. Κατόπιν ήταν το γράμμα ύψιλον, που για εμένα είναι το πιο ελληνικό γράμμα. Άλλωστε οι Γάλλοι για να το λένε ι γκρεκ, θα πει ότι είναι το ελληνικό. Και έβαλα μετά το Ελ το ύψιλον. Δε χρειαζόταν λοιπόν, παρά να βάλω μία κατάληξη που να ήταν και λίγο αρχαιοπρεπής –ίτης. Και έτσι ενώ έψαχνα στην αρχή να βάλω κάτι μεταξύ του Ελ- και του –της, έβαλα το ύψιλον και βγήκε το Ελύτης.».

 Τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν ιδιαίτερα δημιουργικά για τον ποιητή. Το 1936, ο Ελύτης συμμετείχε στην Α΄ Διεθνή Υπερρεαλιστική Έκθεση των Αθηνών, παρουσιάζοντας ζωγραφικούς πίνακες σχεδιασμένους με την τεχνική του κολλάζ, ενώ το 1937 πραγματοποίησε τη στρατιωτική του θητεία στην Κέρκυρα και πιο συγκεκριμένα στη Σχολή Έφεδρων Αξιωματικών, έχοντας συνεχή επικοινωνία με το Νίκο Γκάτσο και το Γιώργο Σεφέρη. Τρία χρόνια αργότερα η εκτύπωση της πρώτης προσωπικής του ποιητικής συλλογής «Προσανατολισμοί» είναι γεγονός.

Κατά τη διάρκεια της μάχης στο Αλβανικό Μέτωπο, ο Ελύτης κατατάχθηκε στην Διοίκηση του Στρατηγείου Α΄ Σώματος Στρατού ως ανθυπολοχαγός, ενώ λίγο καιρό αργότερα θα νοσηλευτεί στο νοσοκομείο Ιωαννίνων με σοβαρό κρούσμα κοιλιακού τύφου. Το 1943 θα εκδώσει την ποιητική συλλογή «Ήλιος ο Πρώτος».

Το συγγραφικό του έργο για εκείνη την περίοδο συμπληρώνεται με το δοκίμιο «Τα κορίτσια» (Νέα Γράμματα 1944) και τις μεταφράσεις των ποιημάτων του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα (Τετράδιο, 1945). Πολλοί θα σπεύσουν να κατηγορήσουν τον Ελύτη για την έντονη αισιοδοξία των ποιημάτων του. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι παράμενε ασυγκίνητος στη θέα των κοινωνικοπολιτικών δρώμενων. Απόδειξη η ποιητική συλλογή «Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας», για τους πολεμιστές στο Αλβανικό μέτωπο, αλλά ίσως και για τον ποιητή Γιώργο Σαραντάρη, που συμμετείχε στον πόλεμο και πέθανε λόγω σοβαρού τραυματισμού.

Tώρα, σαν από στεναγμό Θεού ένας ίσκιος μεγαλώνει.
Tώρα η αγωνία σκυφτή με χέρια κοκαλιάρικα
Πιάνει και σβήνει ένα ένα τα λουλούδια επάνω της·
Mες στις χαράδρες όπου τα νερά σταμάτησαν
(«Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας», 1945)
 
Το 1948, ο ποιητής θα βρεθεί στο Παρίσι για να σπουδάσει Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης και θα αποτελέσει ιδρυτικό μέλος της Association Internationale des Critiques d’Art. Εκεί θα γνωρίσει σημαντικούς ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών όπως ο Καμύ, ο Ελυάρ, ο Μπρετόν, Πικάσο κ.ά.

Τα χρόνια που ακολουθούν ο Οδυσσέας Ελύτης θα σωπάσει και δε θα εκδώσει για πάνω από 10 χρόνια κάποια ποιητική συλλογή, για να επανέλθει το 1959 με το «Άξιον Εστί», το οποίο θα εκδοθεί το 1960, για το οποίο του απονεμήθηκε το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης.

Ο Οδυσσέας Ελύτης διαβάζει ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ 

 Την ίδια περίοδο θα εκδοθούν οι «Έξι και μία τύψεις για τον ουρανό», αφιερωμένες στην Τζίνα Πολίτη. Ιδιαίτερα σημαντική χρονιά για τον ποιητή, θα αποτελέσει το 1964, χρόνια έναρξης της ηχογράφησης της ποιητικής συλλογής «Άξιον Εστί» σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Ένα χρόνο αργότερα, ο Ελύτης θα τιμηθεί από το Βασιλιά Κωνσταντίνο με το παράσημο του Ταξίαρχου του Φοίνικα και θα ολοκληρώσει τη συγγραφή των δοκιμίων «Ανοιχτά χαρτιά». Στην εν λόγω συλλογή δοκιμίων, ο Ελύτης αφιερώνει ένα κεφάλαιο για την ποιητική του Ανδρέα Κάλβου.
Κατά την περίοδο της Δικτατορίας του 1967, ο Ελύτης θα ασχοληθεί με το κολάζ και τη ζωγραφική. Μπορεί να μην εξέφραζε ποτέ τις πολιτικές του πεποιθήσεις, αλλά πάντα φρόντιζε να είναι ενήμερος για τα δρώμενα, όπως επισημαίνει και η κυρία Ιουλίτα Ηλιοπούλου, ποιήτρια και τελευταία σύντροφος του ποιητή. Η στάση, όμως που Ελύτη αποδείκνυε την εναντίωσή του στο καθεστώς. Μάλιστα αρνήθηκε να παραλάβει το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας, που είχαν θεσπίσει οι ίδιοι οι δικτάτορες, ενώ παράλληλα, επέλεξε να «αυτοεξοριστεί» στη Γαλλία το 1969, όπως και άλλοι σπουδαίοι άνθρωποι, όπως ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης και ο τραγουδιστής Αντώνης Καλογιάννης.

 Το 1971 θα εκδοθούν τρεις ποιητικές συλλογές του ποιητή «Το Φωτόδεντρο και η δεκάτη τέταρτη ομορφιά», το οποίο ξεκίνησε να γράφει κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Γαλλία (1969), «Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας», στην οποία  περιλαμβάνεται το ποίημα «Το κορίτσι», που διδάσκεται στην Τετάρτη τάξη του δημοτικού. Το ποίημα μελοποιήθηκε από το Δημήτριο Λάγιο και πλαισιώνεται από τη μοναδική φωνή της Ελένης Βιτάλη. Μέσα σε μία περίοδο γεμάτη κακουχίες για τον ελληνικό λαό, ο Ελύτης θα μεταδώσει την αισιοδοξία που απουσιάζει από την κοινωνία της εποχής.

Τρίτη ποιητική συλλογή που θα κυκλοφορήσει τον ίδιο χρόνο, το ερωτικό «Μονόγραμμα», ένας ύμνος στην αγάπη.
Το «Μονόγραμμα»
Απαγγελία: Ιουλίτα Ηλιοπούλου, Μίκης Θεοδωράκης

Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν οι συλλογές:
Τα Ρω του Έρωτα (1972)
Τα Ετεροθαλή (1974)
Μαρία Νεφέλη (1978)
Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας(1982)
Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου (1984)
Ο μικρός ναυτίλος(1985)
Ιουλίου Λόγος (1991)
Τα ελεγεία της Οξώπετρας(1991)
Η ποδηλάτισσα(1991)
Δυτικά της λύπης (1995)
Εκ του πλησίον (1998, μεταθανάτια έκδοση)

Το Νόμπελ Λογοτεχνίας
Το 1979, η Σουηδική Ακαδημία επιλέγει να βραβεύσει τον Οδυσσέα Ελύτη "Για την ποίησή του, που με φόντο την ελληνική παράδοση, με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική οξύνοια ζωντανεύει τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργία.

Στη στήλη Λέσχη Αθανάτων της Εφημερίδας «Ελευθεροτυπία», τριάντα χρόνια μετά θα δημοσιευτεί μία άγνωστη ιστορία από τη βραδιά, που ο ποιητής έμαθε πως κέρδισε το βραβείο Νόμπελ. Ο γνωστός σκηνογράφος Διονύσης Φωτόπουλος, αναφέρει πως ο Ελύτης υποψιαζόταν τι θα συμβεί και ήταν ανήσυχος. Ήταν ένα ήσυχο βράδυ στο σπίτι του ποιητή στην οδό Σκουφά. Ξαφνικά χτυπά το τηλέφωνο. Το σηκώνει ο Δ.Φωτόπουλος και λίγο αργότερα, ανακοινώνει στον ποιητή τη βράβευσή του. Ο Οδυσσέας Ελύτης απάντησε: «Μπράβο, πολύ ωραία», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Φωτόπουλος. Λίγο αργότερα ο ποιητής δέχθηκε ένα τηλεφώνημα από την Προεδρία της Κυβέρνησης, που είχε ειδοποιηθεί από την πρεσβεία, ενώ παράλληλα άρχισαν να εμφανίζονται και οι δημοσιογράφοι. Ο Ελύτης μόλις τους είδε ξαφνιάστηκε και ένιωθε αμήχανα μιας και πάντα ήταν αρκετά διακριτικός. Έπειτα, το ίδιο βράδυ ο ποιητής πήγε στο σπίτι του γνωστού σκηνογράφου και του ανέφερε ότι τρελάθηκε από τους δημοσιογράφους και τους ζήτησε ευγενικά να φύγουν. Οι δύο φίλοι κάθισαν στη βεράντα του σπιτιού του σκηνογράφου, όπου κουβέντιασαν για ώρα… Λίγο αργότερα ο Ελύτης είπε για τον προσωπικό του φίλο και εκδότη: «Αχ, τι έχω να τραβήξω αύριο από τον Καρύδη». Όλα αυτά περιγράφονται από το γνωστό σκηνογράφο, ο οποίος  χαρακτήρισε τον Ελύτη ως έναν άνθρωπο που η μνήμη της φιλίας του, συνεχίζει να τον τιμά.

Στις 10 Δεκεμβρίου του 1979, ο Ελύτης αφού παρέλαβε το βραβείο Νόμπελ έκλεισε το λόγο του λέγοντας «Δεν αρκεί να ονειροπολούμε με τους στίχους. Είναι λίγο. Δεν αρκεί να πολιτικολογούμε. Είναι πολύ .Κατά βάθος ο υλικός κόσμος είναι απλώς ένας σωρός από υλικά. Θα εξαρτηθεί από το αν είμαστε καλοί ή κακοί αρχιτέκτονες το τελικό αποτέλεσμα. Ο Παράδεισος ή η Κόλαση που θα χτίσουμε. Εάν η ποίηση παρέχει μια διαβεβαίωση και δη στους καιρούς τους durftiger είναι ακριβώς αυτή: ότι η μοίρα μας παρ' όλ' αυτά βρίσκεται στα χέρια μας.»

Ο τελευταίος εθνικός ποιητής, ο ποιητής του Αιγαίου, είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που έχουν αποδοθεί κατά καιρούς στον ποιητή. Πολλοί θα αναρωτιούνται ποιος ήταν πραγματικά ο Οδυσσέας Ελύτης. Ίσως η απάντηση να μην είναι ίδια για όλους, γιατί διαβάζοντας τα ποιήματά του, τα δοκίμιά του, παρατηρώντας τα κολάζ του, ο καθένας θα αντιληφθεί έναν δικό του «Οδυσσέα Ελύτη», έναν Ελύτη που δεν περιορίζεται σε ταμπέλες, αλλά δίνει συνέχεια στο στίχο του και χαράζει το δικό του μονοπάτι, ένα μονοπάτι που είναι διαφορετικό για τον καθένα από εμάς.

«Για αυτό γράφω. Γιατί με γοητεύει να υπακούω σε αυτόν που δε γνωρίζω, που είναι ο εαυτός μου ολάκερος, όχι ο μισός που ανεβοκατεβαίνει τους δρόμους και φέρεται εγγεγραμμένος στα μητρώα αρένων του Δήμου. Είναι σωστό να δίνουμε στο άγνωστο το μέρος που του ανήκει. Να γιατί πρέπει να γράφουμε. Γιατί η ποίηση μας ξεμαθαίνει από τον κόσμο, τέτοιον που τον βρήκαμε. Τον κόσμο της φθοράς. Η Ποίηση έρχεται κάποια στιγμή να δούμε ότι είναι η μόνη οδός για να υπερβούμε τη φθορά, με την έννοια που ο θάνατος είναι η μόνη οδός για την Ανάσταση.»   

Άλλα έργα του Ποιητή:
Δοκίμια
    Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου, Νέα Εστία, Αθήνα 1946
    Ο ζωγράφος Θεόφιλος, Αστερίας, Αθήνα 1973
    Ανοιχτά χαρτιά, Αστερίας, Αθήνα 1974
    Η μαγεία του Παπαδιαμάντη, Ερμείας, Αθήνα 1976
    Σηματολόγιον, Ερμείας, Αθήνα 1977
    Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο, Τραμ, Θεσσαλονίκη 1978
    Ιδιωτική οδός, Ύψιλον/Βιβλία, Αθήνα 1989
    Τα δημόσια και τα ιδιωτικά, Ίκαρος, Αθήνα 1990
    Εν λευκώ, Ίκαρος, Αθήνα 1992
    Ο κήπος με τις αυταπάτες, Ύψιλον/Βιβλία, Αθήνα 1995
Μεταφράσεις
    Πωλ Ελυάρ, Ποιήματα, περιοδικό «Τα Νέα Γράμματα», Αθήνα 3/1936
    Πωλ Ελυάρ, Δημόσιο Ρόδο, περιοδικό «Τα Νέα Γράμματα», Αθήνα 11/1936
    Pierre Jean Jouve, Ποιήματα Ι-ΧΧVΙΙ, περιοδικό «Τα Νέα Γράμματα», Αθήνα 12/1938
    Ζαν Ζιρωντού, Νεράιδα - Ονειρόδραμα σε τρεις πράξεις, Εταιρία Σπουδών Σχολής Μωραΐτη, Αθήνα 1973
    Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ο κύκλος με την κιμωλία, Εταιρία Σπουδών Σχολής Μωραΐτη, Αθήνα 1974 (Επανακυκλοφορεί από Ύψιλον/θέατρο, Αθήνα 2010)
    Δεύτερη γραφή (Αρτύρ Ρεμπό, Κόμης του Λοτρεαμόν, Πωλ Ελυάρ, Pierre Jean Jouve, Giuseppe Ungaretti, Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, Μαγιακόφσκι), Ίκαρος, Αθήνα 1976
    Σαπφώ, Ίκαρος, Αθήνα 1984
    Απόστολος Ιωάννης, Η Αποκάλυψη, Ύψιλον/Βιβλία, Αθήνα 1985
    Κριναγόρας, Ύψιλον/Βιβλία, Αθήνα 1987
    Ζαν Ζενέ, Οι Δούλες, Ύψιλον/Βιβλία, Αθήνα 1994

Ευχαριστούμε πολύ την κυρία Ι.Ηλιοπούλου για τη συμβολή της στο αφιέρωμα

Συνέντευξη με την ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου με αφορμή την επέτειο των 18 χρόνων από το θάνατο του ποιητή.

-Ποια ήταν τα ενδιαφέροντα του ποιητή; Σκιαγραφήστε μας την προσωπικότητά του

Ι.Η.:  H μελέτη και η συγγραφή ήταν μόνιμες ασχολίες του.Ωστόσο πάντα έδινε χρόνο στην ζωγραφική –ως ερασιτεχνική του δραστηριότητα –ή  την μουσική ως πρωινή κυρίως ακρόαση. Δεν παρέλειπε όμως ποτέ να ενημερώνετε γιά την επικαιρότητα. 

-Σε μία σπάνια συνέντευξή του ανέφερε ότι  «Ἀπό τί πάσχουμε κυρίως; Θά σᾶς τό πῶ ἀμέσως: ἀπό μιά μόνιμο, πλήρη, καί κακοήθη ἀσυμφωνία μεταξύ τοῦ πνεύματος τῆς ἑκάστοτε ἡγεσίας μας καί τοῦ «ἤθους» πού χαρακτηρίζει τόν βαθύτερο ψυχικό πολιτισμό τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ στό σύνολο του!». Σήμερα κρίνετε ότι θα είχε την ίδια άποψη;

Ι.Η.:  Δεν έχει  νόημα να εικάσω εγώ  .Η ιστορική αναδρομή μπορεί να μας πείσει γιά του λόγου του το αληθές .Αν υπήρξαν κάποιες λίγες, πολύ λίγες εξαιρέσεις αυτές επιβεβαιώνουν τον κανόνα.

-Περιγράψτε μου το σκηνικό όπου προτιμούσε να γράφει ο ποιητής τα ποιήματά του, τα δοκίμια ή ακόμα και τις μεταφράσεις του

Ι.Η.:  Δούλευε πάντα ,σχεδόν στο γραφείο του ,συγκεντρωμένος αρκετές ώρες την ημέρα,

κυρίως βράδυ.

-Ποιος στίχος εξέφραζε και περιέγραφε απόλυτα τον Οδυσσέα Ελύτη που αγαπήσαμε μέσω της ποίησης και της ζωντάνιας που αποπνέει το έργο του;

Ι.Η.:  Αν ρωτάτε την δική μου άποψη,θα έλεγα πως δεν είναι ένας βέβαια στίχος,ούτε καν μιά συλλογή. Το πρόσωπο του ποιητή σκιαγραφείται αργά και μεθοδικά μέσα από κάθε σύμπλεξη λέξεων από κάθε εικόνα ,από κάθε σιωπή.Ο κάθε λόγος αφήνει

ένα «μεταίσθημα μέσα μας» ισχυρό ,ένα αποτύπωμα ,μιά παρότρυνση γιά τη δική μας ζωή. Το «Ο,τι σώσεις στην αστραπή καθαρό στον αιώνα θα διαρκέσει»είναι ένας τέτοιος στίχος ,πολυσήμαντος ….

-Εμείς τον γνωρίσαμε ως ποιητή, ως άνθρωπο του πνεύματος. Ποιος ήταν πραγματικό ο Οδυσσέας Ελύτης;

Ι.Η.:  Αυτός που γνωρίσατε ,αλλά και αυτός που γνωρίζουμε καθημερινά όταν ανοίγουμε τις σελίδες των βιβλίων του. «Από την άλλη μεριά είμαι ο ίδιος» λέει στους Προσανατολισμούς. Υπήρξε άλλωστε απόλυτα συνεπής προς τον ποιητικό λόγο και τις αρχές του.

-Ποια είναι η πιο έντονη μνήμη που έχετε με τον Οδυσσέα Ελύτη τον ποιητή και τον άνθρωπο Οδυσσέα Ελύτη.

Ι.Η.:  Οι μνήμες μας είναι ένας θησαυρός ιδιωτικός και είναι καλό να μας οδηγούν δημιουργικά προς το μέλλον. «Ο,τι αγαπώ γεννιέται αδιάκοπα ,λέει ο Ελύτης ,

Ό,τι αγαπώ βρίσκεται στην αρχή του πάντα.»

-Σε μία τόσο δύσκολη περίοδο για τη χώρα, πώς θα αντιδρούσε ο Οδυσσέας Ελύτης;

Ι.Η.:  Δεν μου αρέσει να εικάζω σας το είπα .Έδειξε πάντα στην πορεία της ζωής του και του έργου του πως ήξερε όχι επικαιρικά να αντιδρά ,αλλά δυναμικά να ανατρέπει και ουσιαστικά να προτείνει μιά διαφορετική ανάγνωση της ζωής ,μιάν άλλη ιεράρχηση των προτεραιοτήτων .Ο Ποιητής είναι ο λόγος του ,είναι η ποίηση

κι «η Ποίηση είναι το άλλο πρόσωπο της Υπερηφάνειας» όπως  γράφει.

-Το «Παράπονο» είναι ένα από τα μελοποιημένα ποιήματα του Οδυσσέα Ελύτη. Οι απόψεις διίστανται για τη σημασία των στίχων του. Ποιο είναι το πραγματικό νόημα των στίχων;

Ι.Η.:  Αναζητούμε όλοι οι αναγνώστες τα πολύτροπα και πολυποίκιλα νοήματα τουλάχιστον εξακοσίων σελίδων ποίησης του,μία σελίδα είναι βέβαια και το συγκεκριμένο.. Δεν ξέρω ποιες  απόψεις υπάρχουν γιά κάτι τόσο καθαρό . Μη ξεχνάτε ότι όταν γράφουμε στίχο υπακούμε με μεγαλύτερη άνεση στη διάθεση της στιγμής που όμως συμπλέει με την διαρκή αντίληψη που έχουμε για τη ζωή. Αίφνης το «Δεύτερη ζωή δεν έχει» με το «Ακου ,άκου ομορφιά, δες δες ακόμα κάτι» των Ελεγέιων μπορεί και να είναι πολύ κοντά.

-Ετοιμάζετε κάποιο νέο έργο για τον Οδυσσέα Ελύτη; Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;

Ι.Η.:  Σχετικά με τον Οδυσσέα Ελύτη ετοιμάζω ένα δικό μου βιβλίο ,μία συλλογή ομιλιών , άρθρων  και δοκιμίων  μου  γιά το έργο του.