Ευγένιος Τριβιζάς: «Η μαγεία δεν είναι τίποτα άλλο από επιστημονική γνώση η οποία δεν έχει ακόμα κατακτηθεί»

Συνέντευξη του συγγραφέα Ευγένιου Τριβιζά στη Ράνια Παπαδοπούλου

Είναι θα λέγαμε ένας από τους λίγους συγγραφείς παιδικών βιβλίων, που έχουν αγαπηθεί από μικρούς και μεγάλους. Ο καθηγητής εγκληματολογίας και συγγραφέας Ευγένιος Τριβιζάς είναι ποιητής των παραμυθιών, που καταφέρνει να συναρπάσει ακόμα και τους πιο απαιτητικούς αναγνώστες, τόσο με τα βιβλία του, όσο και με τα σχολικά του βοηθήματα. Λίγο πολύ, όλοι γνωρίζουμε το έργο του, το οποίο μάλιστα είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένο. Μέσα από τις παρακάτω γραμμές, θα επιστρέψουμε στην παιδική μας ηλικία, εκεί όπου διαβάζαμε «Τη ζωγραφιά της Χριστίνας»,  παρακολουθούσαμε τις περιπέτειες του δαιμόνιου ρεπόρτερ Πίκου Απίκου στη μία και μοναδική «Φρουτοπία», που «σαν κι αυτή δεν υπάρχει άλλη καμία», αγωνιούσαμε για την τύχη της Βασίλισσας και του Αξιωματικού στους «Δραπέτες της Σκακιέρας» και  γινόμασταν φίλοι με την «Τελευταία Μαύρη Γάτα», που στην πραγματικότητα μόνο γρουσουζιά δεν έφερνε.

Ο συγγραφέας Ευγένιος Τριβιζάς, αφήνει για λίγο το «Νησί των Πυροτεχνημάτων» και συζητά με τη Ράνια Παπαδοπούλου και το Ενημερωτικό Δίκτυο AlfaVita.gr, για τη μέχρι τώρα πορεία του, το μαγικό κόσμο των παραμυθιών στη ζωή ενός παιδιού, την έκθεση «Από τη Φρουτοπία στο Νησί των πυροτεχνημάτων. Ένα συναρπαστικό ταξίδι στους μαγικούς κόσμους του Ευγένιου Τριβιζά», το θεματικό πάρκο «Οι μυστικοί κόσμοι του Ευγένιου Τριβιζά», αλλά και για τα επόμενα σχέδιά του

 -Ποιος ο ρόλος των παραμυθιών στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών;
Ε.Τ.: Tα παραμύθια είναι μέσο μύησης των παιδιών στη ζωή και κοινωνικοποίησής τους σε θεμελιώδεις έννοιες όπως αυτές της δικαιοσύνης, της γενναιότητας και της αυταπάρνησης. Με συμβολικό και αλληγορικό τρόπο μάς μαθαίνουν ότι δεν πρέπει μόνο να υπηρετούμε την πραγματικότητα αλλά να την ξεπερνάμε, ότι έχουμε τη δύναμη να μετουσιώνουμε τις απογοητεύσεις σε εμπνεύσεις, τις κατακρίσεις σε διακρίσεις, την απόγνωση σε γνώση.

-Σας έχουν αποδοθεί διάφοροι χαρακτηρισμοί, όπως αυτός του εθνικού παραμυθά αλλά και του ποιητή των παραμυθιών. Σας εκφράζουν αυτοί οι χαρακτηρισμοί; Σας δημιουργούν κάποια ευθύνη και πώς τους αποδέχεστε;
Ε.Τ.: Αισθάνομαι τυχερός που τα βιβλία μου βρίσκουν ανταπόκριση και γίνονται γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ μικρών και μεγάλων. Θετικοί χαρακτηρισμοί, όπως αυτός του Γιώργου Μπαμπινιώτη που παραθέτετε, συνεπάγονται και μια μεγάλη ευθύνη.

-Ποια είναι η αγωνία σας όταν ολοκληρώνετε μια ιστορία και πριν αρχίσετε την επόμενη;
Ε.Τ.: Το κυρίαρχο συναίσθημα δεν είναι αγωνία αλλά ευφορία. Τρεις είναι πιστεύω οι συναρπαστικότερες στιγμές στη ζωή ενός συγγραφέα. Η στιγμή της έμπνευσης όταν γεννιέται μια ιδέα, η στιγμή της ολοκλήρωσης όταν γράφονται οι τελευταίες λέξεις μιας ιστορίας και η στιγμή της κυκλοφορίας του βιβλίου, όταν του προσφέρεται η δυνατότητα επικοινωνίας με τους αναγνώστες του. Η στιγμή της έμπνευσης χαρακτηρίζεται από αισθήματα ευεξίας και προσμονής, η στιγμή της ολοκλήρωσης από αισθήματα ικανοποίησης αλλά και λύπης που αποχωρίζεται τους ήρωές του και η στιγμή της έκδοσης, από αισθήματα συγκίνησης αλλά και δέους γιατί όσα έγραψε στη μοναξιά ενός γραφείου επηρεάζουν τις ζωές ανθρώπων πού ίσως ποτέ δε θα συναντήσει και με τρόπους που ίσως ποτέ δε θα μάθει.

-Ποια εσωτερική επιταγή καλύπτετε μέσα από τα παραμύθια, που δεν τη βρήκατε σε κάποιο άλλο λογοτεχνικό είδος για να υπηρετήσετε;
Ε.Τ.: Προσωπικά δεν αισθάνομαι άνετα όταν κινούμαι σε ρεαλιστικά, νατουραλιστικά πλαίσια. Προτιμώ να εκφράζομαι μέσα από μύθους, σύμβολα και αλληγορίες. Λογοτεχνήματα τα οποία εκφράζουν ρεαλιστικά ζητήματα και καταστάσεις με συμβολικό και αλληγορικό τρόπο χαρακτηρίζονται από μια διαχρονικότητα και καθολικότητα που ξεπερνάει συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους και συγκυρίες. Για παράδειγμα το βιβλίο του George Orwell «Η Φάρμα των Ζώων», του οποίου σημειωτέον ο πλήρης τίτλος του είναι «Η Φάρμα των Ζώων. Ένα Παραμύθι» (Animal Farm: A Fairy Story), μπορεί να γράφτηκε με αφορμή τις εμπειρίες του συγγραφέα στον ισπανικό εμφύλιο και με στόχο τον εκφυλισμό των σοσιαλιστικών ιδανικών στη σταλινική Σοβιετική Ένωση, αλλά εκφράζει προβληματισμούς για τη φύση της εξουσίας και τους κινδύνους κάθε λογής επαναστάσεων.

-Ας μιλήσουμε για τα όνειρα και τους δραπέτες και πιο συγκεκριμένα, από τους «Δραπέτες της Σκακιέρας, το βιβλίο σας που παρουσιάστηκε με τη μορφή όπερας το 1998 στη Λυρική Σκηνή σε μουσική Γιώργου Κουρουπού. Εσείς θα θέλατε να δραπετεύσετε από κάποια σκακιέρα;
Ε.Τ.: Όταν ήμουν παιδί, με μάγευε αλλά και με προβλημάτιζε ο κόσμος της σκακιέρας. Άπειροι συνδυασμοί, ατέλειωτες μάχες, αμέτρητα παιχνίδια και ταυτόχρονα απαραβίαστα σύνορα, προκαθορισμένες κινήσεις, περιορισμένες επιλογές, αυστηρά όρια και σχολαστικοί κανόνες. Αισθανόμουν οίκτο για τα υπάκουα πιόνια που μπορούσαν να κινούνται με συγκεκριμένο μόνο τρόπο, αδιάφορα από τις προτιμήσεις και τα αισθήματά τους. Μόνο η μεταμόρφωση του μοναχικού εκείνου πιονιού σε βασίλισσα με συγκινούσε επειδή χάριζε κάποιο ίχνος ελπίδας. Όλοι κάποιες στιγμές νιώθουμε την ανάγκη να δραπετεύσουμε από την καθημερινότητά μας και τους ρόλους που είτε μας έχουν άλλοι επιβάλει, είτε έχουμε επιβάλει οι ίδιοι στον εαυτό μας. Κι αν δεν το κάνουμε, το φανταζόμαστε. Κατά κάποιο τρόπο λοιπόν είμαστε όλοι μας δραπέτες.

-Ο Ρώσος θεωρητικός Βλαντιμίρ Προπ έχει καταγράψει τις 31 λειτουργίες των παραμυθιών. Μία από αυτές είναι και ο μαγικός βοηθός που λαμβάνει ο ήρωας. Θεωρείτε ότι τα μαγικά μέσα είναι απαραίτητα για την εξέλιξη της ιστορίας;
Ε.Τ.:  Η μαγεία δεν είναι τίποτα άλλο από επιστημονική γνώση η οποία δεν έχει ακόμα κατακτηθεί. To να μετατρέπουμε το σκοτάδι σε φως στρέφοντας ένα διακόπτη, ή να πετάμε στα πέρατα του κόσμου με ένα σιδερένιο πουλί κι άλλα τέτοια θαυμαστά, θα μπορούσαν ανάλογα με την εποχή να θεωρηθούν είτε μαγικά κατορθώματα είτε επιστημονικά επιτεύγματα. Όπως είχε πει ο Arthur C. Clarke «Η υψηλή τεχνολογία δε διαφέρει σε τίποτα από τη μαγεία ( A sufficiently high level of technology is indistinguishable from magic). Όσο οι επιστήμονες ερευνούν όλο και ευρύτερες εκτάσεις του χώρου, όσο ανατέμνουν όλο και μικρότερες μονάδες ύλης, τόσο πιο δυσδιάκριτη καθίσταται η διαχωριστική γραμμή μεταξύ πραγματικότητας και μυθικού. Στην κβαντική φυσική τα συστατικά στοιχεία της πραγματικότητας που μας περιβάλλει, δηλαδή τα άτομα, είναι δυνατόν να υπάρχουν την ίδια στιγμή σε δύο διαφορετικούς χώρους. Εξ ου και το μεταμοντερνιστικό συμπέρασμα ότι η αλήθεια είναι μύθος και ο μύθος είναι αλήθεια. Από αυτή την οπτική η φαντασία είναι δυνατότερη από τη γνώση, ο μύθος από την επιστήμη, το όνειρο από την πραγματικότητα, η ελπίδα από την εμπειρία. Ο μύθος προηγείται, η επιστήμη έπεται. Για παράδειγμα μανδύες που σε κάνουν αόρατο χρησιμοποιούσαν ανέκαθεν οι ήρωες των παραμυθιών. Πρόσφατα η επιστημονική ομάδα του καθηγητή Xiang Zhang στο Πανεπιστήμιο του Berklay κατάφερε να καταστήσει αόρατα τρισδιάστατα αντικείμενα, καλύπτοντάς τα με τα λεγόμενα metamaterials. Ένα αντικείμενο το βλέπουμε επειδή διαχέει το φως που το χτυπάει αντανακλώντας μέρος του στα μάτια μας. Τα metamaterials (κάτι σαν οπτικά τεφλόν) απωθούν τα σωματίδια του φωτός γύρω από το επιχρισμένο αντικείμενο όπως το νερό κυλάει γύρω από έναν βράχο σε ρυάκι, καθιστώντας το με αυτό τον τρόπο αόρατο.

-Οι συγγραφείς των παραμυθιών, πώς πρέπει να αντιμετωπίζουν τα παιδιά;
Ε.Τ.:  Ποτέ δεν πρέπει να τα υποτιμάνε.
-Το παραμύθι πώς οφείλει να προσεγγίζει την πραγματικότητα, μέσω της φαντασίας;
Ε.Τ.: Μεταδίδοντας το μήνυμα ότι όλα είναι δυνατά, ότι πάντα υπάρχει ελπίδα , ότι μπορούμε να απαλλαγούμε από τους γίγαντες που μας απειλούν και τους δράκους που μας δυναστεύουν. Όπως είπε ο Θάνος το κολοκυθάκι  «Όσο πιο πολλοί μανάβηδες μας δυναστεύουν, τόσο πιο πεισματικές πρέπει να είναι οι προσπάθειες να χτίσουμε με κέφι και αισιοδοξία μια καινούρια Φρουτοπία».

-Το μυθιστόρημά σας «Η τελευταία μαύρη γάτα» κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2001 από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, ενώ έχει επανεκδοθεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Το βιβλίο σας εναντιώνεται σε κάθε είδους ρατσισμό και προκατάληψη. Σήμερα πώς μπορούμε να εναντιωθούμε στο ρατσισμό, το φασισμό, τις προκαταλήψεις αλλά και στα κοινωνικά προβλήματα;
Ε.Τ.: Διαπαιδαγωγώντας και μεταδίδοντας θεμελιώδεις αξίες και αλήθειες στα παιδιά μας.

-Τελικά τι φέρνει τη γρουσουζιά στις μέρες μας;
Ε.Τ.: Εμείς οι ίδιοι με τις αλόγιστες πράξεις και παραλείψεις μας.

-Τα παραμύθια μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο;
Ε.Τ.: Μόνο εμείς μπορούμε. Τα παραμύθια όμως μας προσφέρουν οράματα φανταστικών κόσμων που μπορεί να αποτελέσουν πρότυπα αλλαγής του δικού μας κόσμου, όσο δύσκολο κι αν φαίνεται εκ πρώτης όψεως αυτό.

-«Η τελευταία μαύρη γάτα», ανεβαίνει για δεύτερη φορά στο θεατρικό σανίδι και πιο συγκεκριμένα στο Θέατρο Άλφα - Ιδέα. Αυτή η θεατρική απόδοση, τι στόχο έχει και τι μπορεί να προσφέρει στους θεατές;
Ε.Τ.: Πιστεύω ότι η θεατρική απόδοση της «Τελευταίας Μαύρης Γάτας» από μια ομάδα ενθουσιωδών και ταλαντούχων συντελεστών σε ένα ιστορικό μας θέατρο , όχι μόνο θα ψυχαγωγήσει και θα συναρπάσει αλλά θα συγκινήσει, θα εμπνεύσει και θα ευαισθητοποιήσει μπολιάζοντας τις σκέψεις των παιδιών με μηνύματα εναντίον της δεισιδαιμονίας, του ρατσισμού και της προκατάληψης.


 

-Στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης παρουσιάστηκε η έκθεση «Από τη Φρουτοπία στο Νησί των πυροτεχνημάτων. Ένα συναρπαστικό ταξίδι στους μαγικούς κόσμους του Ευγένιου Τριβιζά». Θα μπορούσατε να μας μιλήσετε για αυτή;
Ε.Τ.: Πρόκειται για μια έκθεση έργων τέχνης εμπνευσμένων από βιβλία μου. Περιλαμβάνει ένα μουσείο φαντασίας, προβολές και παράλληλες δράσεις. Πρωτοπαρουσιάστηκε στο Μουσείο Γ. Γουναρόπουλου από 20.11.2013 έως 15.3.2014 και στη συνέχεια στο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τραπέζης Κύπρου από 21.11.2014 έως 30.6.2015. Οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους τους ζωγράφους, γλύπτες, χαράκτες, σκηνογράφους, ενδυματολόγους, ηθοποιούς και καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση και τις εκδηλώσεις που τη συνοδεύουν, καθώς και στο αόρατο πράσινο καγκουρό που δέχτηκε να εκτεθεί για πρώτη φορά σε κοινή θέα. Μόνο που οι επισκέπτες πρέπει να προσέχουν για να μη το πατήσουν επειδή είναι αόρατο και δε φαίνεται. Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης: την αυθεντική περγαμηνή με τον Νόμο του βασιλιά Αρπατίλαου του Πρώτου, που καταργεί τις Κυριακές και τις ονομάζει Προδευτέρες, τις κούκλες της τηλεοπτικής Φρουτοπίας, το ιπτάμενο σουρωτήρι της Χαράς και του Γκουντούν, την εφτάχρωμη πύλη του Ουράνιου Τόξου, έναν ιπποπόταμο που χορεύει τσάρλεστον και ένα χρυσό μπιμπερό βασιλικού μωρού. Την επιμέλεια της έκθεσης έχει η εκπληκτική ομάδα του Δημήτρη Μεργούπη. Στην έκθεση συμμετέχουν εκτός από μεμονωμένους καλλιτέχνες, το Εθνικό Θέατρο, η Εθνική Λυρική Σκηνή, το Μέγαρο Μουσικής, το Μουσείο Γουναρόπουλου, η εταιρεία Cap Cap, η Θεατρική Εταιρεία ΣΤΟΑ, η Θεατρική Σκηνή Μίμηση Πράξης, η Κουκλοθεατρική ομάδα Κιβωτός Μύθων από την Παραμυθοχώρα.

-«Οι μυστικοί κόσμοι του Ευγένιου Τριβιζά», το θεματικό πάρκο στη Θεσσαλονίκη, ταξιδεύει τους επισκέπτες του, στο μαγικό κόσμο των παραμυθιών σας. Ποια μυστικά σας αποκαλύπτονται μέσω αυτής της παραμυθούπολης;
Ε.Τ.: Μικροί και μεγάλοι επισκέπτες επιβιβάζονται στο Eξπρές των Ονείρων, γνωστό επίσης και ως «Τρένο που πάει παντού» και ταξιδεύουν σε κόσμους μαγευτικούς: Από το εργαστήρι του Φραγκίσκου του φραγκόσυκου, του εφευρέτη της Φρουτοπίας που με το μυστικό όπλο του μεταμορφώνει μπροστά στα μάτια τους τους μανάβηδες σε βίδες, στο λουλουδένιο σπιτάκι που χτίζουν τα τρία μικρά λυκάκια για να προστατευθούν από τον Ρούνι- Ρούνι το ύπουλο κακό γουρούνι!  Από το στοιχειωμένο κάστρο της μάγισσας Φρικαντέλας που κλέβει φωνές παιδιών και τις φυλακίζει σε μπαλόνια, στο ονειρικό ζαχαροπλαστείο όπου ο κύριος Ζαχαρίας συναντάει την κυρία Γλυκερία! Από το απίθανο τσίρκο του Μανώλη με το γιγάντιο σαλιγκάρι του ουράνιου τόξου, στο κάστρο που βρίσκονται κρυμμένα τα 33 ροζ ρουμπίνια! Και αυτά δεν είναι παρά μόνο η αρχή!

-Όσον αφορά τη Φρουτοπία, δημοσιεύματα αναφέρουν ότι θα επιστρέψει με νέα επεισόδια, αλλά και το ότι θα μεταφερθεί και στη μεγάλη οθόνη. Τι ισχύει;
Ε.Τ.: Αρμοδιότερος για να απαντήσει σε αυτή την ερώτηση είναι ο δαιμόνιος δημοσιογράφος Πίκος Απίκος στον οποίο συνιστώ να απευθυνθείτε.

- Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
Ε.Τ.: Μια θεατρική παραγωγή από τη Theatrical Right Worldwide στην Αμερική του βιβλίου μου «Τα τρία μικρά λυκάκια» σε μιούζικαλ σε συνθέσεις του Bret raSimmons, ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Το άταχτο συννεφουλίνι» από τις εκδόσεις Διάπλαση ένα βιβλίο για τα αντιβιοτικά και μια σειρά ηλεκτρονικών παιχνιδιών.