Τα γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής και ιδιαίτερα της
Σμύρνης, αποτελούν μέχρι και σήμερα μία ανοιχτή πληγή στην ιστορία, ενώ
παράλληλα προσφέρουν πρόσφορο έδαφος για περαιτέρω έρευνα. «Η μεγάλη
φωτιά», το βιβλίο του συγγραφέα και καθηγητή δημοσιογραφίας στο
Πανεπιστήμιο της Βοστόνης, Λου Γιουρένεκ, που κυκλοφορεί από τις
Εκδόσεις Ψυχογιός, αναφέρεται στην ιστορία του Αμερικανού πάστορα Έισα
Τζένινγκς, που διέσωσε περισσότερους από τριακόσιους χιλιάδες πρόσφυγες
της Σμύρνης. Ο συγγραφέας του βιβλίου, έχοντας διεξάγει μία ενδελεχή
έρευνα σε βιβλιοθήκες, αρχεία αλλά και στους τόπους που διαδραματίστηκαν
τα γεγονότα, μας παρουσιάζει μία νέα πτυχή της ιστορίας, όχι και τόσο
γνωστή.
Ο Λου Γιουρένεκ συνομιλεί με τη Ράνια Παπαδοπούλου, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του, για τον πόλεμο, την ειρήνη και την ιστορία που πρέπει να γράφεται και να διδάσκεται με ακρίβεια και ειλικρίνεια.
-Τι σας ενέπνευσε για να γράψετε το βιβλίο «Η μεγάλη φωτιά»;
Λ.Γ.: Η ιστορία της Σμύρνης είναι σημαντική και χρειάζεται να ειπωθεί. Και έπρεπε να ειπωθεί αληθινά βασισμένη σε έγγραφα αξιόπιστες μαρτυρίες. Είναι μία ιστορία που θα έπρεπε να είναι γνωστή στον κόσμο. Η Σμύρνη αντιπροσωπεύει το τελευταίο βίαιο επεισόδιο της πρώτη γενοκτονίας του 20ου αιώνα.
- Θα μπορούσατε να μας ενημερώσετε σχετικά με τα στάδια της έρευνάς σας πριν ξεκινήσετε να γράφετε το βιβλίο;
Λ.Γ.: Αναζήτησε έγγραφα σε πολλές βιβλιοθήκες, μουσεία και αρχεία σε πέντε χώρες. Υπάρχει μία πλούσια πηγή υλικού στα Εθνικά Αρχεία των Η.Π.Α., που βασίζονται σε γραπτές παρατηρήσεις αξιωματικών του ναυτικού, που βρέθηκαν στη Σμύρνη το Σεπτέμβριο του 1922. Περπάτησαν στους δρόμους και παρείχαν ακριβή κατάθεση του τι συνέβη στη Σμύρνη. Επίσης, ταξίδεψε πέντε φορές στην Τουρκία. Πέρασα αρκετό καιρό στη Σμύρνη αναζητώντας παλιά κτήρια και δρόμους, όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα, αλλά επίσης ταξίδεψα στη γραμμή υποχώρησης του Ελληνικού Στρατού. Είδα τα πεδία της μάχης και τους λόφους που γινόταν ο πόλεμος. Ήθελα να δω την ανατολή του ηλίου πάνω από τις ψηλές πεδιάδες της Ανατολής και να ακούσω τα πουλιά πάνω στα δέντρα. Και ήθελα να μυρίσω τη θάλασσα στη Σμύρνη. Ήθελα να έχω σωστά τα γεγονότα, αλλά και τις αισθήσεις που γνώριζαν οι Έλληνες της Σμύρνης.
-Τι σας έλκυσε περισσότερο στην ιστορία του Τζένινγκς κατά τη διάρκεια των γεγονότων του Σεπτεμβρίου του 1922;
Λ.Γ.: Η ιστορία του Τζένινγκς είναι αξιοσημείωτη. Έσωσε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων από το θάνατο και δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός. Ήθελα να μάθω τι είδους άνθρωπος ήταν.
-Κατά τη γνώμη σας ποια ήταν τα κίνητρα του Τζένινγκς όσον αφορά την προσφορά του;
Λ.Γ.: Πιστεύω ότι ο Τζένινγκς παρακινήθηκε κυρίως από τη χριστιανική του πίστη. Πιστεύω επίσης, ότι ήταν ένας περίπλοκος άνθρωπος και είχε την αίσθηση της προσωπικής αποστολής. Ήθελε να κάνει κάτι μεγάλο στη ζωή του. Και το βρήκε στη Σμύρνη.
-Και τι ισχύει για τον Πάουελ. Πόσο σημαντική ήταν η συμβολή του για τη διάσωση των προσφύγων;
Λ.Γ.: Η συμβολή του Πάουελ είναι μεγάλη. Ίσως λέγαμε ότι ήταν ισότιμη με του Τζένινγκς. Από μία οπτική ήταν συνεργάτες. Δε θα υπήρχε καμία διάσωση χωρίς τις διαπραγματευτικές ικανότητες του Πάουελ με την Τουρκική διοίκηση. Δε θα υπήρχε καμία διάσωση χωρίς την επιδέξια και γενναία διοίκηση του Πάουελ σχετικά με το ναυτικό εφοδιασμό, που ήταν απαραίτητος για να μετακινηθούν διακόσιες πενήντα χιλιάδες άνθρωποι σε επτά ημέρες.
-Στην σελίδα 30 της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου σας αναφέρετε ότι στις μέρες μας η ιστορία της Σμύρνης έχεις ξεχαστεί. Πώς το δικαιολογείτε;
Λ.Γ.: Δε μπορώ να το δικαιολογήσω, αλλά νομίζω ότι μπορώ να το εξηγήσω με δύο τρόπους. Πρώτα, η Αμερικανική κυβέρνηση και κυρίως το Υπουργείο Εξωτερικών, έριξε κάτω ειδικότερα την ιστορία της Σμύρνης και γενικότερα τη γενοκτονία της δεκαετίας του 1920 με σκοπό να ενθαρρύνει τις Αμερικανικές σχέσεις με την Τουρκία. Δεύτερον, πιστεύω ότι ο Ελληνικός λαός, η Ελληνική κυβέρνηση και τα Ελληνικά Πανεπιστήμια δεν έχουν ασχοληθεί πλήρως με τα γεγονότα στη Σμύρνη για λόγους που κυμαίνονται από την ιδεολογία έως και τη ντροπή.
-Πόσο δύσκολο είναι για ένα έθνος το να αποδεχθεί τα αποτελέσματα ενός πολέμου;
Λ.Γ.: Σίγουρα, όταν ένας λαός χάνει ένα πόλεμο, είναι πολύ δύσκολο. Δεν είναι μία στιγμή υπερηφάνειας και οι Έλληνες είναι ένας περήφανος λαός. Αλλά, οι Έλληνες θα πρέπει να θυμούνται τη γενναιότητα και την ψυχική δύναμη των στρατιωτών στη Μικρά Ασία. Οι στρατιώτες, κουρασμένοι μετά από χρόνια πολέμου, πολέμησαν με γενναιότητα. Οδηγήθηκαν με λάθος τρόπο και ο στρατός ήταν το θύμα μίας πολιτικής μηχανορραφίας στην Αθήνα. Οι στρατιώτες άξιζαν καλύτερη ηγεσία. Δεκάδες χιλιάδες χάθηκαν εξαιτίας της αποτυχίας των αρχηγών τους. Ο πόλεμος ήταν χαμένος εξαιτίας της αποτυχίας των αρχηγών τους.
-Και πόσο δύσκολο είναι, κατά τη γνώμη σας, για τους Έλληνες πρόσφυγες και τους Αρμένιους να συγχωρήσουν τα εγκλήματα της Τουρκίας κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Καταστροφής;
Λ.Γ.: Αυτό είναι ένα περίπλοκο ερώτημα για να το απαντήσω. Αντί της συγχώρεσης, θα σκεφτόμουν την αποδοχή, προκειμένου να λάβω υπόψη μου τη συγχώρεση. Πρώτα θα έπρεπε να υπάρχει μία τουρκική αναγνώριση για τη δολοφονία των Χριστιανών που έλαβε χώρα στην Τουρκία εκείνα τα χρόνια. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν ήταν οι σημερινοί Τούρκοι, που διέπραξαν τη γενοκτονία, αλλά οι πρόγονοί τους. Αλλά, είναι δουλειά των σημερινών Τούρκων, να αναγνωρίσουν ό,τι έγινε. Αυτό κάνει ένα μεγάλο έθνος όταν επιπλήττει την ιστορία του.
-Κατά τη γνώμη σας, η ιστορία πώς θα έπρεπε να γράφεται και να διδάσκεται;
Λ.Γ.: Πιστεύω ότι θα έπρεπε να διδάσκεται με ακρίβεια και ειλικρίνεια, πράγματα που είναι ελαφρώς διαφορετικά. Δε θα έπρεπε να καλύπτεται. Η ιστορική αλήθεια είναι η βάση της δικαιοσύνης.
-Κλείνοντας τη συζήτησή μας, το παράδειγμα της Μικράς Ασίας, τι θα μπορούσε να μας διδάξει σε ιστορικό, ιδεολογικό, πολιτικό και κοινωνιολογικό επίπεδο;
Λ.Γ.: Υπάρχουν πάρα πολλά μαθήματα. Το μεγαλύτερο μάθημα είναι ότι οι πόλεμοι μπορούν να νικηθούν, εδώ αναφέρομαι στο παράδειγμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά η ειρήνη να χαθεί. Η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία και οι Η.Π.Α. ήταν οι κύριοι νικητές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά απέτυχαν να ακολουθήσουν μία ενδυναμωμένη και λογική ειρήνη στη Μικρά Ασία. Εξαιτίας της κατάρρευσης των Μεγάλων Δυνάμεων, υπήρξε μία τραγωδία στη Μικρά Ασία και ειδικά στη Σμύρνη. Για την Ελλάδα, το μάθημα είναι ότι ένα μικρό έθνος με μεγάλες φιλοδοξίες και ειδικά εδαφικές φιλοδοξίες, βρίσκεται σε μεγάλο κίνδυνο όταν βασίζεται σε άλλα έθνη, των οποίων τα προσωπικά ενδιαφέροντα θα έχουν προτεραιότητα.
Ο Λου Γιουρένεκ συνομιλεί με τη Ράνια Παπαδοπούλου, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του, για τον πόλεμο, την ειρήνη και την ιστορία που πρέπει να γράφεται και να διδάσκεται με ακρίβεια και ειλικρίνεια.
Λ.Γ.: Η ιστορία της Σμύρνης είναι σημαντική και χρειάζεται να ειπωθεί. Και έπρεπε να ειπωθεί αληθινά βασισμένη σε έγγραφα αξιόπιστες μαρτυρίες. Είναι μία ιστορία που θα έπρεπε να είναι γνωστή στον κόσμο. Η Σμύρνη αντιπροσωπεύει το τελευταίο βίαιο επεισόδιο της πρώτη γενοκτονίας του 20ου αιώνα.
- Θα μπορούσατε να μας ενημερώσετε σχετικά με τα στάδια της έρευνάς σας πριν ξεκινήσετε να γράφετε το βιβλίο;Λ.Γ.: Αναζήτησε έγγραφα σε πολλές βιβλιοθήκες, μουσεία και αρχεία σε πέντε χώρες. Υπάρχει μία πλούσια πηγή υλικού στα Εθνικά Αρχεία των Η.Π.Α., που βασίζονται σε γραπτές παρατηρήσεις αξιωματικών του ναυτικού, που βρέθηκαν στη Σμύρνη το Σεπτέμβριο του 1922. Περπάτησαν στους δρόμους και παρείχαν ακριβή κατάθεση του τι συνέβη στη Σμύρνη. Επίσης, ταξίδεψε πέντε φορές στην Τουρκία. Πέρασα αρκετό καιρό στη Σμύρνη αναζητώντας παλιά κτήρια και δρόμους, όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα, αλλά επίσης ταξίδεψα στη γραμμή υποχώρησης του Ελληνικού Στρατού. Είδα τα πεδία της μάχης και τους λόφους που γινόταν ο πόλεμος. Ήθελα να δω την ανατολή του ηλίου πάνω από τις ψηλές πεδιάδες της Ανατολής και να ακούσω τα πουλιά πάνω στα δέντρα. Και ήθελα να μυρίσω τη θάλασσα στη Σμύρνη. Ήθελα να έχω σωστά τα γεγονότα, αλλά και τις αισθήσεις που γνώριζαν οι Έλληνες της Σμύρνης.
-Τι σας έλκυσε περισσότερο στην ιστορία του Τζένινγκς κατά τη διάρκεια των γεγονότων του Σεπτεμβρίου του 1922;
Λ.Γ.: Η ιστορία του Τζένινγκς είναι αξιοσημείωτη. Έσωσε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων από το θάνατο και δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός. Ήθελα να μάθω τι είδους άνθρωπος ήταν.
-Κατά τη γνώμη σας ποια ήταν τα κίνητρα του Τζένινγκς όσον αφορά την προσφορά του;
Λ.Γ.: Πιστεύω ότι ο Τζένινγκς παρακινήθηκε κυρίως από τη χριστιανική του πίστη. Πιστεύω επίσης, ότι ήταν ένας περίπλοκος άνθρωπος και είχε την αίσθηση της προσωπικής αποστολής. Ήθελε να κάνει κάτι μεγάλο στη ζωή του. Και το βρήκε στη Σμύρνη.
-Και τι ισχύει για τον Πάουελ. Πόσο σημαντική ήταν η συμβολή του για τη διάσωση των προσφύγων;
Λ.Γ.: Η συμβολή του Πάουελ είναι μεγάλη. Ίσως λέγαμε ότι ήταν ισότιμη με του Τζένινγκς. Από μία οπτική ήταν συνεργάτες. Δε θα υπήρχε καμία διάσωση χωρίς τις διαπραγματευτικές ικανότητες του Πάουελ με την Τουρκική διοίκηση. Δε θα υπήρχε καμία διάσωση χωρίς την επιδέξια και γενναία διοίκηση του Πάουελ σχετικά με το ναυτικό εφοδιασμό, που ήταν απαραίτητος για να μετακινηθούν διακόσιες πενήντα χιλιάδες άνθρωποι σε επτά ημέρες.
-Στην σελίδα 30 της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου σας αναφέρετε ότι στις μέρες μας η ιστορία της Σμύρνης έχεις ξεχαστεί. Πώς το δικαιολογείτε;
Λ.Γ.: Δε μπορώ να το δικαιολογήσω, αλλά νομίζω ότι μπορώ να το εξηγήσω με δύο τρόπους. Πρώτα, η Αμερικανική κυβέρνηση και κυρίως το Υπουργείο Εξωτερικών, έριξε κάτω ειδικότερα την ιστορία της Σμύρνης και γενικότερα τη γενοκτονία της δεκαετίας του 1920 με σκοπό να ενθαρρύνει τις Αμερικανικές σχέσεις με την Τουρκία. Δεύτερον, πιστεύω ότι ο Ελληνικός λαός, η Ελληνική κυβέρνηση και τα Ελληνικά Πανεπιστήμια δεν έχουν ασχοληθεί πλήρως με τα γεγονότα στη Σμύρνη για λόγους που κυμαίνονται από την ιδεολογία έως και τη ντροπή.
-Πόσο δύσκολο είναι για ένα έθνος το να αποδεχθεί τα αποτελέσματα ενός πολέμου;
Λ.Γ.: Σίγουρα, όταν ένας λαός χάνει ένα πόλεμο, είναι πολύ δύσκολο. Δεν είναι μία στιγμή υπερηφάνειας και οι Έλληνες είναι ένας περήφανος λαός. Αλλά, οι Έλληνες θα πρέπει να θυμούνται τη γενναιότητα και την ψυχική δύναμη των στρατιωτών στη Μικρά Ασία. Οι στρατιώτες, κουρασμένοι μετά από χρόνια πολέμου, πολέμησαν με γενναιότητα. Οδηγήθηκαν με λάθος τρόπο και ο στρατός ήταν το θύμα μίας πολιτικής μηχανορραφίας στην Αθήνα. Οι στρατιώτες άξιζαν καλύτερη ηγεσία. Δεκάδες χιλιάδες χάθηκαν εξαιτίας της αποτυχίας των αρχηγών τους. Ο πόλεμος ήταν χαμένος εξαιτίας της αποτυχίας των αρχηγών τους.
-Και πόσο δύσκολο είναι, κατά τη γνώμη σας, για τους Έλληνες πρόσφυγες και τους Αρμένιους να συγχωρήσουν τα εγκλήματα της Τουρκίας κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Καταστροφής;
Λ.Γ.: Αυτό είναι ένα περίπλοκο ερώτημα για να το απαντήσω. Αντί της συγχώρεσης, θα σκεφτόμουν την αποδοχή, προκειμένου να λάβω υπόψη μου τη συγχώρεση. Πρώτα θα έπρεπε να υπάρχει μία τουρκική αναγνώριση για τη δολοφονία των Χριστιανών που έλαβε χώρα στην Τουρκία εκείνα τα χρόνια. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν ήταν οι σημερινοί Τούρκοι, που διέπραξαν τη γενοκτονία, αλλά οι πρόγονοί τους. Αλλά, είναι δουλειά των σημερινών Τούρκων, να αναγνωρίσουν ό,τι έγινε. Αυτό κάνει ένα μεγάλο έθνος όταν επιπλήττει την ιστορία του.
-Κατά τη γνώμη σας, η ιστορία πώς θα έπρεπε να γράφεται και να διδάσκεται;
Λ.Γ.: Πιστεύω ότι θα έπρεπε να διδάσκεται με ακρίβεια και ειλικρίνεια, πράγματα που είναι ελαφρώς διαφορετικά. Δε θα έπρεπε να καλύπτεται. Η ιστορική αλήθεια είναι η βάση της δικαιοσύνης.
-Κλείνοντας τη συζήτησή μας, το παράδειγμα της Μικράς Ασίας, τι θα μπορούσε να μας διδάξει σε ιστορικό, ιδεολογικό, πολιτικό και κοινωνιολογικό επίπεδο;
Λ.Γ.: Υπάρχουν πάρα πολλά μαθήματα. Το μεγαλύτερο μάθημα είναι ότι οι πόλεμοι μπορούν να νικηθούν, εδώ αναφέρομαι στο παράδειγμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά η ειρήνη να χαθεί. Η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία και οι Η.Π.Α. ήταν οι κύριοι νικητές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά απέτυχαν να ακολουθήσουν μία ενδυναμωμένη και λογική ειρήνη στη Μικρά Ασία. Εξαιτίας της κατάρρευσης των Μεγάλων Δυνάμεων, υπήρξε μία τραγωδία στη Μικρά Ασία και ειδικά στη Σμύρνη. Για την Ελλάδα, το μάθημα είναι ότι ένα μικρό έθνος με μεγάλες φιλοδοξίες και ειδικά εδαφικές φιλοδοξίες, βρίσκεται σε μεγάλο κίνδυνο όταν βασίζεται σε άλλα έθνη, των οποίων τα προσωπικά ενδιαφέροντα θα έχουν προτεραιότητα.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας !